Erken menopoz, kadın üreme sistemi ile ilgili kadınları en çok tedirgin eden konular arasında ilk sırada yer almaktadır. Aslında menopoz dönemi kadınlar için tıpkı ergenlik dönemi, üreme çağı ya da adet döngüsü gibi hayatlarının oldukça doğal süreçlerinden biridir. Yunanca ’da kelime anlamı olarak “ay” ve durmak anlamına gelen “pause” kelimelerinden meydana gelen menopoz kelimesi aslında adet döngüsünün bitmesi anlamında kullanılmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılan menopoz tanımlamasına göre ise “ yumurtalıkların işlevini yitirmesi ve bunun bir sonucu olarak adet döngüsünün tamamen, kalıcı olarak kesilmesi” olarak tanımlanmaktadır. Yumurtalıkların işlevini yitirmeye başlaması ise aslında kadınların sahip olduğu yumurta rezervlerinin azalması ile başlamaktadır. Her kadın dünyaya belirli bir sayıda yumurtaya sahip olarak gelmektedir. Üreme çağının başlamasıyla birlikte ise gebeliğin oluşması için her ay yumurtalıklardan olgunlaşan yumurtalar fallop tüplerine salınır. Yumurtalar, folikül adı verilen ve östrojen salgılayan kesecikler arasında yer almaktadır. Yumurtalar azaldıkça bu keseciklerin sayısı da azalır ve bu durum östrojen salgılanmasının da azalmasına neden olur. Zamanla yumurta rezervleri de tamamen biter, adet kanamaları kesilir ve kadın üreme sistemi doğurganlık özelliğini tamamen kaybeder. Kadınlarda bu sürecin ilerleyen yaşlarda görülmesi beklenir. Ancak erken menopozla birlikte daha erken yaşlarda da ortaya çıkabilmektedir. Bu yüzden erken menopoz birçok kadının merak ettiği ve araştırdığı konular arasında yer almaktadır.
Erken Menopoz Nedir? Kimler Risk Altında?
Bilim insanları uzun yıllar boyunca insanlarda üreme ile ilgili araştırmalar yapmışlardır. Bu araştırmalar sonucunda erkeklerin üreme hücresi olan sperm hücresini kendilerinin ürettiği, kadınların ise üreme hücresi olan yumurtalara sahip olarak dünyaya geldiği belirlenmiştir. Yani kısacası her kadın dünyaya belirli sayıda yumurtaya sahip olarak gelmektedir. Kız fetüs anne karnındayken gelişmeye başladığında öncü yumurta olarak kabul edilen 1000 ile 2000 arasında yumurta hücresine sahiptir. Fetüsün gelişmeye devam etmesiyle birlikte ise bu sayı giderek artmakta ve yeni doğmuş bir kız bebek yaklaşık 1 ila 2 milyon yumurta ile dünyaya gelmektedir. Üreme çağı başladığında yani ergenlik dönemiyle birlikte ise bu sayı 500.000’e kadar düşmüş haldedir. Üreme çağıyla birlikte kadın vücudunda üreme sisteminin sağlıklı bir şekilde çalışmasını yani kadının yumurtlamasını sağlayan hormonlar da salgılanmaya başlanır. Bu hormonlar sayesinde her ay düzenli olarak yumurtlama gerçekleşir. Yumurta döllenirse gebelik oluşumu gerçekleşirken eğer döllenmez ise yumurta adet kanamasıyla birlikte vücuttan atılır. Ergenlik ile başlayan bu süreç sonucunda yumurta rezervleri giderek azalır ve buna bağlı olarak yumurtalıklar da işlevini yitirmeye başlar. Eğer bir kadın 1 yıl süre boyunca adet kanaması yaşamamış ise bu durum menopoz olarak adlandırılır. Dünya genelinde kadınların 54 ila 55 yaşında, ülkemizde ise 46 ila 48 yaşları arasında menopoz dönemine girmesi beklenir. Ancak bazı kadınlar çeşitli nedenlere bağlı olarak 45 yaşından önce menopoza girebilmektedir. Bu durum ise erken menopoz olarak tanımlanmaktadır.
Erken menopoz ile ilgili en çok araştırılan konulardan biri de kimlerin risk altında olduğu konusudur. Genel olarak baktığımızda ise bazı kadınların diğer kadınlara göre daha fazla risk taşıdığı belirlenmiştir. Erken menopoz nedenleri olarak da kabul edilen bu risk faktörlerine kısaca göz atacak olursak ilk sırada genetik yatkınlık gelmektedir. Ailesinde özellikle de annesinde erken menopoz öyküsü olan kadınlarda erken menopoz riski çok daha fazladır. Ayrıca yapılan son çalışmalarda düzenli olarak sigara kullanan her 10 kadından birinin erken menopoz riski altında olduğu belirlenmiştir. Bütün bunların yanı sıra aşırı zayıf ya da aşırı kilolu olanlar, hareketsiz bir yaşam tarzına sahip olanlar, stresli bir hayat yaşayanlar, d vitamini eksikliği bulunanlar ve vegan diyet uygulayanlar diğer kadınlar da erken menopoz konusunda daha yüksek risk altındadırlar.
Erken Menopoz Belirtileri ve Tanısı Nasıl Konur?
Erken menopoz belirtileri, tanının erken konulması, erken menopozun neden olabileceği problemler için erken önlemler alınabilmesi açısından son derece önemlidir. Menopoz ile hemen hemen aynı olan erken menopoz belirtilerini ise şu şekilde sıralayabiliriz:
- İki adet kanaması arasındaki sürenin olması gerekenden daha uzun ya da daha kısa olması,
- Cinsel isteksizlik,
- Bir haftadan daha uzun süren adet kanaması,
- Vajinal kuruluk,
- Özellikle geceleri ateş basması ve terleme,
- Odaklanma süresinin azalması ve unutkanlığın artması
- Ruh halinde yaşanan dalgalanmalar ve dengesizlikler,
- Sürekli kendini yorgun hissetme ve uykusuzluk,
- Arada hissedilen baş ağrısı ve baş dönmesi,
- Mesane kontrolünde zorlanma.
Erken menopozun tanısı için bu belirtiler son derece önemlidir. Özellikle bu belirtilerden birkaçı söz konusu ise erken menopoz şüphesi ile en kısa sürede doktora başvurulmalıdır. Erken menopoz tanısı ise gerçekleştirilen kan testleri ile kolaylıkla belirlenebilmektedir. Adetin üçüncü gününde yapılan testlerden birinde kandaki FSH ve LH hormon seviyeleri kontrol edilmektedir. Eğer bu hormonların seviyesinde yükselme söz konusu ise erken menopoz teşhisi konur. Uygulanan bir diğer test ise AMH yani Anti Müllerian Hormon testidir. Yumurta rezervleri hakkında bilgi sahibi olmayı sağlayan AMH testi sonuçları olması gerekenden düşük ise yumurta rezervlerinde düşüş söz konusudur ve bu durum erken menopoz olarak değerlendirmeye alınır.
Erken Menopozla Başa Çıkma Yolları
Menopoz dönemi her kadın için aslında hayatında beklediği bir dönemdir. Ancak bu dönemin beklenenden daha erken bir sürede yaşanması kadınları sağlık ve psikolojik anlamda olumsuz olarak etkileyebilmektedir. Erken menopozla en etkili şekilde başa çıkabilmek için ise öncelikle erken menopozun bir tedavisi olmadığı gerçeğini kabul etmek gerekmektedir. Ancak günümüzde kullanılan ilaçlar sayesinde erken menopozun neden olabileceği birçok olumsuz durumun etkisi en aza indirgenebilmektedir. Erken menopozun her kadında yaratacağı etki farklı olacağı için ortaya çıkan olumsuz durumlara göre kişi doktor gözetiminde kendisine en uygun tedavi yöntemini uygulayabilir. Ayrıca bu süreçte kişi sağlıklı bir yaşam tarzını benimseyerek de erken menopozun olumsuz etkilerinin önüne geçebilir. Düzenli yapılan egzersizler, sağlıklı beslenme ve uyku planlaması gibi değişiklikler kişinin hem kendisini iyi hissetmesini hem de bu süreci en sağlıklı şekilde geçirmesine yardımcı olacaktır.
Kalem Bebek ekibi olarak bu yazımızda, “erken menopoz” konusu hakkında en çok merak edilen ve araştırılan sorular ile ilgili detaylı bilgiler vermeye çalıştık. Tüp bebek tedavi süreci ve erken menopoz konusunda daha detaylı bilgi alabilmek için buraya tıklayarak internet sitemizi ziyaret edebilir dilerseniz görüşme için randevu oluşturabilirsiniz.
