Bilim insanları çok uzun yıllardır kadın ve erkek üreme sistemi ile ilgili bilgiler elde etmeye çalışmakta ve üreme sistemlerinin gizemini çözmeye çalışmaktadır. Gelişen teknolojiyle birlikte ise kadın üreme sistemi, erkek üreme sistemi, gebeliğin oluşum ya da üreme sistemlerinin nasıl çalıştığına dair önemli birçok bilgi elde etmişlerdir. Bu bilgiler sayesinde kadın ve erkek üreme sistemi önemli ölçüde anlaşılmış ve gebeliğin nasıl oluştuğuna dair elde edilen bilgiler sayesinde gebeliğin oluşmasını engelleyen sağlık problemlerine karşın yardımcı üreme teknikleri geliştirilmiştir. İnsanlarda gebelik oluşumunda her ne kadar birçok faktörün bir araya gelmesi gerekse de özellikle iki faktör son derece önemlidir. Bunlar kadın üreme hücresi yumurta ve erkek üreme hücresi spermdir. Her ne kadar rahim, fallop tüpleri ya da testisler gibi birçok üreme organı gebelik üzerinde önemli bir etkiye sahip olsa da yumurta ve sperm hücresi olmadan gebeliğin oluşumu söz konusu olamaz. Bu yüzden eğer çiftlerde doğal yollarla gebeliğin oluşması konusunda problemler yaşanıyor ise öncelikle yumurta ve sperm ile ilgili araştırmalar yapılır. Erkeklerde ilk kontrol edilen verilerden biri ise normal sperm değerlerine sahip olup olmadığıdır. Bu yüzden normal sperm değerleri en çok merak edilen ve araştırılan konular arasında yer almaktadır. Kalem Bebek olarak bu yazımızda ise normal sperm değerlerinin yanı sıra sperm hakkında detaylı bilgi sahibi olmanızı sağlayacak konular hakkında detaylı bilgiler vermeye çalışacağız.
Sperm Analizi: Sperm Değerlendirmesi ve Ölçüm Parametreleri
Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılan tanımlamaya göre 1 yıl boyunca korunmasız olarak aktif cinsel ilişkiye giren çiftlerde gebelik oluşumu söz konusu değil ise bu durum infertilite yani kısırlık olarak tanımlanmaktadır. İnfertilite hem kadınlarda hem de erkeklerde ortaya çıkabilen bir durumdur. Erkeklerde infertilite şüphesi bulunması durumunda gerçekleştirilen ilk test ise spermiogram yani sperm analizidir. Sperm analizi, en basit tanımı ile meni içerisinde bulunan ve erkek üreme hücresi olan sperm hücrelerinin sağlığı hakkında bilgi veren bir çeşit analizdir. Aynı zamanda spermin kadın üreme hücresi olan yumurtayı dölleyebilme kabiliyeti hakkında bilgi sahibi olmayı sağlar.
Erkeklerde boşalma sırasında meni ya da diğer adı ile semen adı verilen bir sıvı salgılanır. Bu sıvı yoğun kıvamlı, yapışkan, beyaz renkte bir sıvıdır ve içerisinde milyonlarca sayıda sperm hücresi bulunmaktadır. Her boşalma sırasında vücuttan atılan meni içerisinde spermin yanı sıra spermin yumurtaya ulaşmasına ve döllenmesine yardımcı olan maddeler ve enzimler bulunmaktadır. Sperm analizi için gerçekleştirilen sperm testinde ise meni içerisinde yer alan bütün bu maddeler, enzimler ve spermler, özel bir yıkama işlemi ile ayrıştırılmaktadır. Böylece geriye sadece sperm hücresi kalması ile sperm ile ilgili önemli bilgiler elde edilmektedir. Sperm analizinde ölçüm parametreleri ise sperm sayısı, sperm morfolojisi ve sperm yoğunluğu olarak belirlenmiştir.
Sperm Sayısı: Normal Aralıklar ve Anlamları
Erkeklerde sperm hücresi söz konusu olduğunda en çok merak edilen ve araştırılan konuların başında sperm sayısı konusu geliyor. Kadın üreme sistemine baktığımızda her kadın dünyaya belirli bir yumurta rezervi ile gelir. Yumurta rezervlerinin bitmesi ve menopoz döneminin başlaması ile kadın artık doğurganlığını yitirmiştir. Erkek üreme sisteminde ise durum çok daha farklıdır. Erkek üreme hücresi sperm vücut tarafından üretilmektedir. Sperm üretimi ergenlik dönemi başlar sperm sayısında azalma olsa bile ilerleyen yaşlara kadar devam eder. Sperm sayısı, erkeklerde doğurganlığı direkt olarak etkileyen bir faktördür. Bu yüzden doğal yollar ile gebeliğin oluşmadığı durumlarda öncelikle sperm sayısı kontrol edilir.
Dünya Sağlık Örgütü erkek üreme sistemi ile ilgili çalışmalara devam etmekte ve düzenli aralıklarla bu çalışmalar ile ilgili kılavuzlar yayınlamaktadır. Bu kılavuzlarda aynı zamanda normal olarak kabul edilen sperm analizi değerleri de yer almaktadır. Dünya Sağlık Örgütü tarafından belirlenen parametreler doğrultusunda 1 mililitrede 15.000.000 ila 200.000.000 arasında sperm bulunuyor ise bu normal olarak kabul edilmektedir. Eğer 15 milyondan az ise düşük sperm sayısı 200 milyondan yüksek ise yüksek sperm sayısı olarak tanımlanmaktadır.
Sperm Morfolojisi
Sperm analizinde kullanılan ölçüm parametrelerinden biri de sperm morfolojisidir. Erkeklerde infertilitenin en önemli nedenlerinden biri olan sperm morfolojisi en basit tanımı ile sperm şekil bozuklukları anlamına gelmektedir. Sağlıklı bir sperm hücresi incelendiğinde üç ana bölümden oluşmaktadır. Bu bölümler baş kısmı, boyun kısmı ve kuyruk kısmıdır. Ayrıca her bir bölümün gebeliğin oluşmasında ayrı bir görevi bulunmaktadır. Baş kısmında DNA bilgisini içeren kromozomlar bulunmaktadır. Ayrıca bu kısım spermin yumurtaya girmesini kolaylaştıran ve akrozom adı verilen bir örtü ile örtülüdür. Boyun kısmında ise sperme enerji vererek hareket etmesini ve böylelikle yumurtaya ulaşmasını sağlayan mitokondri hücreleri bulunur. Son olarak kuyruk kısmı ise sperme hareket kabiliyeti kazandırarak yumurtaya ulaşmasını kolaylaştırmaktadır. Spermin sahip olduğu bu şekil aynı zamanda sperm morfolojisi olarak adlandırılmaktadır.
Sperm analizi gerçekleştirilirken sperm hücresinin sağlıklı bir sperm hücresi olarak kabul edilebilmesi için bazı kriterler bulunmaktadır. Bu doğrultuda sağlıklı bir sperm hücresi 4 ila 5 mikrometre baş uzunluğuna, 2,5 ile 3,5 mikrometre baş kısmı genişliğine ve 40 ile 50 mikrometre kuyruk uzunluğuna sahip olmalıdır. Eğer bu değerlerin dışında bir durum söz konusu ise normal sperm değerleri yerine anormal olarak kabul edilen sperm morfolojisi söz konusu demektir.
Sperm Yoğunluğu
Sperm analizinde kullanılan bir diğer parametre ise sperm yoğunluğu ya da bir diğer adı ile sperm konsantrasyonudur. Gerçekleştirilen sperm testinde sperm konsantrasyonunun 15 milyon bölü mililitre yani 1 mililitrede 15 milyon veya üstünde olması beklenir. Sperm yoğunluğu genellikle sperm sayısı ile karıştırılabilmektedir. Ancak sperm analizinde total sperm sayısı ile sperm yoğunluğu farklı parametrelerdir. Toplam sperm sayısının normal değer olarak kabul edilebilmesi için erkekten alınan örnekte toplamda en az 39 milyon sperm olması beklenir. Sperm yoğunluğunda ise normal değer olarak kabul edilebilmesi için 1 milimetrede 15 milyon sperm hücresi olması gereklidir.
Sperm Test Sonuçları Nasıl Yorumlanır?
Dünya Sağlık Örgütü tarafından 2010 yılında yayınlanan kılavuza göre spermiogram yani sperm analizinde normal sperm değerleri şu şekildedir:
- Volüm: 1.5 ml
- Sperm yoğunluğu (sperm konsantrasyonu): 15 milyon/ml
- Total sperm sayısı: 39 milyon
- İleri hareketli sperm yüzdesi: %32
- Total hareketli sperm yüzdesi: %40
- Normal sperm morfoloji yüzdesi: %4
Bu değerler doğrultusunda sperm testi yapılan kişi şu tanılardan birini alabilir:
- Normospermi: Sperm analizinde bütün değerlerin normal sperm değerlerine uygun olması yani sperm hücrelerinin sağlıklı olmasıdır.
- Oligospermi: Meni sıvısı içerisinde bulunan sperm sayısının az olmasıdır.
- Oligoastenospermi: Sperm sayısının düşüklüğünün yanı sıra hareketliliğinin de düşük olması durumudur.
- Azospermi: Meni sıvısının içerisinde hiç canlı sperm hücresi bulunmamasıdır.
- Teratospermi: Normal olarak kabul edilen şekle sahip sperm hücresi sayısının az olmasıdır.
- Astenospermi: Sperm hareketliliğin normal olarak kabul edilen değerden daha az olması durumudur.
Kalem Bebek ekibi olarak bu yazımızda, “normal sperm değerleri” konusu hakkında en çok merak edilen ve araştırılan sorular ile ilgili detaylı bilgiler vermeye çalıştık. Tüp bebek tedavi süreci ve normal sperm değerleri hakkında daha detaylı bilgi alabilmek için buraya tıklayarak internet sitemizi ziyaret edebilirsiniz.
