Dünya üzerinde yaşayan neredeyse milyonlarca insan farklı nedenlere bağlı olarak infertilite tanısı almakta ve doğal yollar ile bebek sahibi olmakta çeşitli zorluklar ile karşılaşmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü başta olmak üzere çeşitli sağlık kuruluşları tarafından yapılan araştırmalara göre ise çiftlerde infertilite görülme oranı giderek artmaktadır. Dünyada her geçen gün artan çevre ve hava kirliliği, genetiği ile oynanmış besinlerin tüketimi, aşırı kilo alımının ve hareketsiz yaşam tarzının artması gibi risk faktörleri infertilite oranının artmasında önemli bir role sahiptir. Bilim insanları ise uzun yıllardır kadın ve erkek üreme sistemi ile ilgili araştırmalar yaparken aynı zamanda doğal yollar ile bebek sahibi olamayan çiftler içinde araştırmalarda bulunmuş ve çalışmalar hazırlamışlardır. Bu çalışmaların sonucunda ortaya çıkan yardımcı üreme tekniklerinden biri de tüp bebek tedavisidir. Uzun yıllardır başarılı bir şekilde uygulanan tüp bebek tedavisi sayesinde infertilite tanısı almış binlerce çift bebek sahibi olma şansını yakalamıştır. Tüp bebek tedavisinde gebeliğin oluşması için laboratuvar ortamında yumurta ve sperm hücresinin döllenmesi sağlanmaktadır. Bu yüzden tüp bebekte sperm kalitesi ve yumurta sayısı tedavinin başarı oranını direkt olarak etkileyen en önemli faktörler arasında yer alır.
Yazımızda ise hem tüp bebek tedavisini hem de tüp bebekte sperm kalitesini daha iyi anlamanıza yardımcı olarak tüp bebek nedir, nasıl uygulanır, sperm kalitesinin rolü ve önemi, sperm kalitesi ile infertilite ilişkisi hakkında detaylı bilgiler vermeye çalışacağız.
Tüp Bebek (IVF) Nedir ve Nasıl Uygulanır?
Tüp bebek tedavisi son zamanlarda yakaladığı başarı oranıyla birlikte, doğal yollar ile gebeliğin oluşmadığı durumlarda akıllara ilk gelen tedavi yöntemdir. Bu yüzden tüp bebek tedavisi nedir ve nasıl uygulanır sorusu ise en çok merak edilen ve araştırılan konular arasında yer alıyor. Tüp bebek tedavisi 1978’de, tüp bebek tedavisi sonucunda ilk bebeğin dünyaya gelmesiyle birlikte uygulanan yardımcı bir üreme tekniğidir. Doğal yollar ile gebeliğin oluşabilmesi için erkek üreme hücresi sperm ile kadın üreme hücresi yumurtanın cinsel ilişki sonrasında fallop tüplerinde karşılaşarak döllenmesi ve döllenen yumurtanın rahime tutunarak, gelişip büyümesi gerekir. Ancak bazı sağlık problemleri bu süreci olumsuz yönde etkileyerek doğal yollarla gebeliğin oluşumunu engeller. Tüp bebek tedavisinde amaç ise sperm hücresi ve yumurtanın laboratuvar ortamında döllenmesini sağlayarak oluşan embriyonun kadın rahmine transferini sağlamaktır. Bu yüzden tıpkı doğal bir şekilde gebeliğin oluşması için nasıl ki bir süreç söz konusu ise tüp bebek tedavisinin uygulanmasında da belirli bir süreç söz konusudur.
Tüp bebek tedavisinin nasıl uygulandığını anlamak için ise bu süreci oluşturan aşamalara detaylı bir şekilde bakmak gerekir. Tedavi genel olarak bakıldığında ise 5 aşamadan oluşmaktadır:
- İlk muayene ve testler: Tüp bebek tedavisinin ilk aşamasında doğal yollar ile gebeliğin oluşmasına engel olan durumun belirlenebilmesi için muayene ve çeşitli testler uygulanır. Muayene sayesinde tüp bebek tedavisi uygulansa bile tedaviyi olumsuz yönde etkileyebilecek durumların ortadan kaldırılması sağlanır. Gerçekleştirilen testlerde ise yumurta rezervleri, sperm kalitesi, hormon seviyeleri gibi tüp bebek tedavisi için önem taşıyan verilerin değerlendirmeleri yapılır.
- Yumurtaların uyarılması: Tüp bebek tedavisinin asıl ilk aşaması olarak kabul edilen bu aşamada amaç, kullanılan yumurta geliştirici ilaçlar ile yumurtaların uyarılmasıdır. Böylece çok sayıda olgunlaşmış yumurta elde edilir tedavinin başarı oranı arttırılmış olur.
- Yumurtaların Toplanması ve Sperm alınması: Yumurtalar istenilen olgunluğa eriştikten sonra çatlatma iğnesi adı verilen bir uygulama ile yumurtaların salınımı sağlanmaktadır. Bu iğne uygulandıktan 36 saat sonra ise gerçekleştirilen işlem ile anne adayından yumurtalara toplanır. Ayrıca yumurta ile sperm hücresinin bir an evvel döllenmesini sağlamak için aynı gün içerisinde baba adayından da sperm örneği istenir.
- Döllenme: Anne adayından alınan olgunlaşmış yumurta hücreleri ile baba adayından alınan sperm hücrelerinin laboratuvar ortamında döllenmesi sağlanır. Döllenmeden sonra oluşan embriyonun gelişimi takip edilerek embriyo transferi için doğru zamanın gelmesi beklenir.
- Embriyo transferi ve gebelik testi: Embriyo transfer için istenilen olgunluğa eriştikten sonra bir katater yardımı ile anne adayının rahmine transfer edilir. Transferden 12 gün sonra ise gerçekleştirilen gebelik testi ile gebelik oluşumunun olup olmadığı belirlenir.
Tüp bebek uygulaması genel olarak bakıldığında bu 5 aşamadan oluşsa da aslında her aşama kendi içerisinde bir sürece sahiptir. Ayrıca erkek ve kadın üreme sisteminde var olan diğer sağlık problemlerine göre tüp bebek tedavisi öncesinde ya da tedaviyle birlikte başka tedavi yöntemlerinin de uygulanması gerekebilir.
Tüp Bebek Tedavisinde Sperm Kalitesinin Rolü ve Önemi
Tüp bebek tedavisi sonucunda ilk bebeğin dünyaya gelmesinden bu yana yaşanan bilimsel ve teknolojik gelişmelerle birlikte tüp bebek tedavisi binlerce insana umut olmuştur. Tüp bebek tedavisi her ne kadar başarı oranı ile dikkat çeken bir yardımcı üreme tekniği olsa da başarı oranını direkt olarak etkileyen bazı faktörler bulunmaktadır. Gebeliğin oluşması için birçok sistemin bir arada ve uyum içerisinde çalışması gerekir. Ancak en önemlisi kadında yumurtanın, erkekte ise sperm hücresinin varlığıdır. Bu iki ana etkenden biri dahi olmazsa gebeliğin oluşumu söz konusu olamaz. Bu yüzden tüp bebek tedavisinde, tedavinin başarı oranını etkileyen en önemli faktörlerden birisi de kadında yumurta sayısı ve erkekte sperm kalitesidir.
Erkekte sperm kalitesi en basit anlamı ile bir erkeğin normal olarak kabul edilen sayıda sağlıklı sperm hücresine sahip olması olarak tanımlanabilir. Sperm kalitesini olumsuz olarak etkileyen her bir durum tüp bebek tedavisini de olumsuz olarak etkileyecektir. Eğer erkekte sperm sayısı normal olarak kabul edilen 1 mililitrede 15 milyondan az ise bu durum her ne kadar tüp bebek tedavisine engel olmasa da başarı şansını etkileyebilir. Aynı şekilde sperm kalitesi için belirleyici olan sperm morfolojisi de diğer önemli bir faktördür. Sağlıklı bir sperm hücresi baş, gövde ve kuyruk olmak üzere 3 bölümden oluşur. Ayrıca bu 3 bölümden oluşan sperm hücresinin 4 ila 5 mikrometre baş uzunluğuna, 2,5 ile 3,5 mikrometre baş kısmı genişliğine ve 40 ile 50 mikrometre kuyruk uzunluğuna sahip olması beklenir. Bu değerler dışında bir değer söz konusu ise bu durum spermin sağlığını ve kalitesini olumsuz yönde etkileyerek tüp bebek tedavisini olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Kısacası bir erkek ne kadar sağlıklı bir sperm kalitesine sahip olursa tüp bebek tedavisinde başarı oranı da o kadar yüksek olacaktır.
Sperm Kalitesi ve İnfertilite İlişkisi: Erkek Faktörlü İnfertilite Nedir?
İnfertilite hem erkek üreme sistemi hem kadın üreme sistemine bağlı olarak ortaya çıkabilecek bir durumdur. Bu yüzden genel olarak bakıldığında infertilite kadın infertilitesi ve erkek infertilitesi olarak iki başlık altında değerlendirilmektedir. İsminden de anlaşılacağı üzere erkek infertilitesi erkek faktörlü olarak ortaya çıkan infertilite durumudur. Yapılan araştırmalara göre erkek infertilitesi birçok farklı nedene bağlı olarak gelişebilmektedir. Ancak genel olarak bakıldığında erkek infertilitesinin en önemli nedeni sperm kalitesine bağlı olarak ortaya çıkan problemlerdir. Sperm sayısının az olması, sperm şekil bozuklukları, menide sperm bulunmaması ya da spermde hareket azlığı en çok karşılaşılan erkek infertilitesi nedenleridir. Bu yüzden sperm kalitesi ile infertilite arasında direkt olarak bir bağlantı bulunmaktadır.
Kalem Bebek ekibi olarak bu yazımızda, “tüp bebekte sperm kalitesi ” konusu hakkında en çok merak edilen ve araştırılan sorular ile ilgili detaylı bilgiler vermeye çalıştık. Tüp bebek tedavi süreci ve tüp bebekte sperm kalitesi hakkında daha detaylı bilgi alabilmek için buraya tıklayarak internet sitemizi ziyaret edebilirsiniz.
