Anne karnında bulunan kız fetüs birinci ayındayken yaklaşık olarak 1000 ile 2000 civarında yumurta hücresi yumurtalıklara doğru gitmeye başlar. Bu yumurta hücreleri kız fetüs daha anne karnındayken bölünerek çoğalmaya ve olgunlaşmaya başlar. Fetüs anne karnında 5. ayına geldiğinde ise sahip olduğu yumurta sayısı neredeyse 6 ila 7 milyona kadar ulaşır. Ancak daha sonrasında giderek azalan yumurtalar doğumda 1 ile 2 milyon civarında iken ergenliğe kadar bu sayı 500.000’lere kadar düşer. Ergenlik döneminde başlayan regl döngüsüyle birlikte üreme çağı başlayan kadın her ay düzenli olarak yumurtalıklarından olgunlaşan yumurtaları atmaya başlar. Kadınlarda ilk regl kanaması ile başlayan bu yumurtlama ve üreme dönemi regl kanamalarının kesilmesi yani menopoz dönemine kadar devam eder. Dünya Sağlık Örgütü menopoz dönemini kadının sahip olduğu yumurta rezervlerinin bitmesi, yumurtalıkların işlevini yitirmesi ve regl kanamalarının sona ermesi olarak tanımlamaktadır. Kadınlarda 44 ile 55 yaş aralığında 12 ay boyunca hiç regl kanaması yaşanmaması artık kadının menopoz dönemine girmesi olarak kabul edilir. Ülkemizde kabul edilen menopoz yaş aralığı ise 48 ile 50 yaş aralığıdır. Dünya genelinde her ne kadar değişkenlik gösterse de bir kadının 40 yaşından önce menopoza girmesi erken menopoz olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca yapılan araştırmalara göre dünya genelinde yaşayan kadınların %1’i erken menopoz teşhisi almaktadır. Yazımızda ise erken menopoz belirtileri, nedenleri ve erken menopoz tedavisi hakkında bilgi sahibi olmanızı sağlayacak konularda detaylı bilgiler vermeye çalışacağız.
Erken Menopozun Sağlık ve Yaşam Tarzı Üzerindeki Etkileri
Menopoz dönemi her ne kadar kadınların hayatında doğal bir sürecin parçası olsa da erken menopoz ile bu süreç beklenenden daha erken gerçekleşmeye başladığında kadınlar için son derece zorlayıcı olabilmektedir. Menopoz döneminin olması gerekenden daha erken bir süreçte başlamasının kadın için hem sağlık açısından hem de yaşam tarzı üzerinde olumsuz etkileri bulunmaktadır. Menopoz döneminin başlamasıyla birlikte yumurtalıklar işlevini yitirdiği için yumurtalıklar tarafından salgılanan östrojen hormonu salınımı da artık son bulmaktadır. Östrojen seviyesindeki düşüşle birlikte menopozun önemli belirtilerinden olan ateş basması, kemiklerde erime ya da genital bölgede kuruluk gibi belirtiler ortaya çıkmaya başlar. Tüm bunlar her ne kadar menopoz sürecinin doğal bir durumu olsa da erken yaşlarda karşılaşıldığı zaman kadın üzerindeki etkisi daha yıpratıcı olabilmektedir.
Erken menopoz durumunda sağlık üzerinde olumsuz etkiler bulunduğu hormonal değişikliklerden dolayı merkezi sinir sisteminde de bazı değişiklikler söz konusudur. Bu durum erken menopoz teşhisi alarak kendini kötü hisseden kadın için çok daha zorlayıcı olabilmektedir. Hormonlardaki değişikliklere bağlı olarak kişi kendini farklı ruh hallerinde hissederek bazen üzgün bazen gergin ya da bazen huzursuz hissedebilir. Bu yüzden erken menopoz döneminin sağlıklı bir şekilde yönetilebilmesi için kadınların menopoz dönemini çok iyi bilmesi gerekir. Erken menopoz tedavisi süreç için büyük önem taşırken aynı zamanda ruhsal sağlık için de gerekli psikolojik destek almak erken menopoz teşhisi alan kadınlarda sürecin daha olumlu ilerlemesine katkı sağlayacaktır.
Erken Menopozun Teşhisi
Erken menopoz tedavisi için erken teşhis büyük önem taşımaktadır. Böylece erken menopozun neden olabileceği durumlar uygulanacak tedavi yöntemleri ile en aza indirgenebilmektedir. Erken menopozda teşhisin konulmasını sağlayan en önemli şey ise belirtilerdir. Birçok kadının doktora giderek menopoz teşhisi almasını sağlayan bu belirtilerdir. Menopoz dönemi ile benzerlik gösteren erken menopoz belirtilerini ise şu şekilde sıralayabiliriz:
- Regl dönemi düzensizlikleri, iki regl arasında geçen sürenin uzaması veya kısalması,
- Bir haftadan daha uzun süren regl kanaması,
- Ateş basması ve gece terlemeleri,
- Vajinal kuruluk,
- Cinsel isteksizlik,
- Ruh halinde meydana gelen değişimler özellikle kendini sinirli, gergin ve endişeli hissetme,
- Konsantrasyon süresinin azalması, odaklanma sorunu ve unutkanlığın artması,
- Mesane kontrolünde zorlanma,
- Yorgunluk ve uykusuzluk hissi,
- İştah artışı,
- Baş dönmesi ve baş ağrısı.
Vücutta meydana gelen bu değişiklikler takip edilmeli ve en kısa sürede doktora başvurmalıdır. Çünkü erken menopozun teşhis edilmesinde belirtiler büyük önem taşımaktadır. Bu belirtilerin yaşandığı ve premenopoz adı verilen dönemde teşhis için en dikkat çeken durum ise regl dönemlerinde yaşanan düzensizliklerdir. Regl döneminde düzensizlik yaşayan kadınlarda erken menopoz teşhisini koyabilmek için reglin üçüncü günü alınan kanda FSH ve LH hormonları kontrol edilir. Eğer bu hormonların seviyesinde artış söz konusu ise erken menopoz teşhisi konulabilir.
Erken Menopozun Altında Yatan Nedenler
Erken menopoz ile ilgili en çok merak edilen ve araştırılan konuların başında erken menopozun altında yatan nedenler konusu gelmektedir. Bu konu ile ilgili uzun yıllardır araştırmalar yapılmakta olup günümüzde de bu araştırmalar devam etmektedir. Tüm bu araştırmalar sonucunda ise kesin bir nedenden bahsedilememektedir. Ancak erken menopoza neden olabilecek risk faktörlerinin varlığı gözlemlenmiştir. Yapılan güncel araştırmalara göre erken menopoza neden olabilecek risk faktörleri ise şunlardır:
- Genetik faktörler: Ailesinde erken menopoz hikayesi bulunan kadınların erken menopoza girme ihtimali diğer kadınlara göre daha yüksektir.
- Kromozomal anormallikler: Kadın vücudunda bulunan bazı genlerin önemli bir görevi bulunmaktadır. Bu görev yumurtaların olgunlaşması için gerekli hormonların salınımı sağlamaktır. Eğer bu genlerde herhangi bir anormallik söz konusu ise hormon salınımı olumsuz yönde etkilenerek yumurtaları etkileyebilir ve bu durum erken menopoza neden olabilir.
- Bağışıklık sistemi hastalıkları: Bazı bağışıklık sistemi hastalıklarında vücut yumurtaları bir tehdit olarak algılayabilir. Bu durumda bağışıklık sistemi hücreleri yumurtalıklara saldırarak hasar görmesine neden olur. Yumurtaların zarar görmesine neden olan bu durum erken menopoz nedenleri arasında yer almaktadır.
- Enfeksiyon: Bazı enfeksiyon türleri yumurtalıklara ve yumurtalara zarar verebilir.
- Cerrahi girişimler: Üreme sistemi ile ilgili bazı sağlık problemlerinde ya da meme kanserini önlemek için rahim ve yumurtalıkların alınması gerekebilir.
Bütün bu risk faktörlerinin yanı sıra son zamanlarda yapılan araştırmalar yaşam tarzının da erken menopoza neden olabileceğini göstermektedir. Aşırı stres, obezite, sigara ve alkol kullanımı da erken menopoz risk faktörleri olarak görülmektedir.
Erken Menopoz Tedavi Seçenekleri
Menopoz olması gerekenden daha erken bir dönemde ortaya çıktığında yani erken menopoz söz konusu olduğunda farklı sorunlara neden olabilmektedir. Öncelikle erken menopozu tamamen ortadan kaldıracak ya da tekrar yumurtlamayı sağlayacak bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Ancak erken menopozun neden olabileceği kalp ve damar hastalıkları, kemik erimesi ya da cinsel isteksizlik gibi durumların etkilerini azaltmak için uygulanan tedaviler bulunmaktadır. Bunun için uygulanan en etkili tedavi yöntemi ise HRT yani hormon replasman tedavisidir. Vücutta eksilmeye başlayan östrojen ve progesteron hormonları dışardan alınarak erken menopoza bağlı olarak ortaya çıkan birçok durumun önüne geçilebilir.
Erken menopoz başlangıcında en önemli belirti yaşanan regl dönemi düzensizlikleridir. Öyle ki kadınlarda 12 aylık regl kanaması görememe durumu olmadığı müddetçe menopoz dönemi tam anlamıyla başlamış sayılmaz. Bu süreçte bazı durumlarda erken menopoz başlasa da yumurtlama bir dönem daha devam edebilir. Yapılan değerlendirmeler sonucunda hala yumurtalama söz konusu ise tüp bebek yöntemi ile bebek sahibi olunabilir. Eğer bebek sahibi olma planı daha ilerleyen yaşlarda düşünülüyor ise yumurta dondurma ya da embriyo dondurma işlemleri tercih edilebilir.
Kalem Bebek ekibi olarak bu yazımızda “erken menopoz tedavisi ” konusu hakkında en çok merak edilen ve araştırılan sorular ile ilgili detaylı bilgiler vermeye çalıştık. Tüp bebek tedavi süreci ve erken menopoz tedavisi hakkında daha detaylı bilgi alabilmek için buraya tıklayarak internet sitemizi ziyaret edebilirsiniz.
