Gebelik diyabeti, hamileyken ortaya çıkan veya ilk defa gebelikte fark edilen şeker hastalığıdır. Daha önce şeker hastalığı bulunmayan bir kadın da hamilelik döneminde bu tanıyı alabilir. Hamilelik sona erdiğinde gebelik diyabeti de sona erebilir.
Şeker hastalığı, yani diyabet, hastalığı pankreasın hiç insülin üretmemesi ya da yetersiz insülin üretmesinden kaynaklanır.
Size yardımcı olması için gebelik diyabeti hakkında en çok merak edilen soruları derledik.
Kimler Risk Grubundadır?
Özellikle ailesinde diyabet hastası olanlar, yüksek tansiyon, kolesterol yüksekliği ve fazla kilo sorunu olanlar risk grubunu oluşturur. Gebelik diyabeti neredeyse tüm hamileliklerin %3’ünde görülür.
Gebelik Diyabeti Nasıl Ortaya Çıkar?
Gebelik döneminde plasenta büyür ve salgılanan hormonlar artar. Böylelikle insülin etkisiz kalır ve kan şekeri yükselmeye başlar. Bu etki genellikle gebeliğin 20. ve 24. haftalarında artar.
Ancak hamile kalmadan önce kilo fazlası olan kadınlarda gebeliğin ilk aylarından itibaren kan şekeri daha da yükselebilir. Doğumunla birlikte plasenta atıldığından bu hormonlar kaybolur. Çoğunlukla şeker hastalığı da ortadan kalkar. Toplam vakaların yaklaşık %90’nı hamilelik sonrasında biterken, %10’unde diyabet kalıcı olur.
Şeker Hastalığı Nedir?
Vücudumuzda insülin olmayınca, besinlerle aldığımız şeker ve diğer besin unsurları, ihtiyaç duyan hücrelere giremez. Böylelikle, hücreler şekere ulaşamazken kanda şeker normal değerlerin üstüne çıkar.
Diyabet Tip 1 ve Tip 2 olmak üzere iki farklı şekilde görülür. Tip 1 Diyabet, pankreas bezinin yeterli insülin sağlayammamasıdır. Tip 1 diyabet hastalarının tedavisinde insülin kullanılır. Tip 2 diyabet ise, insülinden bağımsız diyabet olarak bilinir. Kadınlarda özellikle polikistik over sendromu ile beraber görülebilir.
Gebelikte Şeker Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
Gebelik diyabeti kadında hiçbir belirti yapmaz. Bu yüzden mutlaka tüm hamile kadınlara test yapılmalıdır. Doktorunuz şeker yükleme testi gerçekleştirir. Bu test gebeliğin 24-28. haftasında yapılır. Bu testlerin sonuçlarına göre doktorunuz sizi yönlendirecektir.
Diyabet ve Tansiyon Gibi Hastalıklar İnfertilite Nedeni Midir?
Tansiyon ve şeker gibi kronik rahatsızlıklar doğrudan infertilite sebebi olmasa da infertiliteye yol açma ihtimali olan hastalıklardır. Daha önemlisi ise hamile kaldıktan sonra şeker ve tansiyonun nasıl ilerleyeceğidir.
İlk aylarda şekeriniz çok iyi giderken insülin veya ilaç ihtiyacı azalır. Ancak bebek büyüdükçe bu denge tersine dönmeye başlayabilir. Bu süreçte daha çok insüline, diyetisyen kontrollerine ve egzersize ihtiyaç olduğu olabilir. Tansiyon ve şeker, infertilite değerlendirmesinde hamile kalmadan önce mutlaka gözden geçirilmelidir. Doktor muayenelerinizi aksatmamak büyük önem taşır.
Kimler Gebelikte Diyabet Riski Taşır?
- Ailesinde şeker hastalığı olanlar
- Fazla kilolu kadınlar
- Önceki doğumda iri bebek (>4 kg) doğuranlar
- Düşük yapanlar
- Gebelik yaşı 30’dan büyük olanlar
- Önceki gebeliğinde yüksek kan şekeri sorunu yaşayanlar
- İdrarında şeker bulunanlar
Risk Grubunda Olanlar Ne Yapmalı?
Risk grubunda olan kadınlar şeker yükleme testini gebeliğin ilk aylarında yaptırmalıdır. Bu testin sonucunda diyabet tanısı konmasa da gebeliğin 20-24. haftalarında şeker yükleme testinin tekrarlanması gerekir.
Gebelik Diyabetinden Bebek Nasıl Etkilenir?
Gebeliği diyabeti genellikle 24. haftada çıktığı için bebekte herhangi bir anormallik yaşanmaz. Ancak gebeliğin ilk üç ayında bu sorun tespit edilirse o zaman çok daha dikkatli olmak gerekir.
Gebelik öncesinde diyabet tanısı almış kadınlar da sağlıklı bebek dünyaya getirebilirler. Ancak bu kadınların gebelikleri boyunca kan şekeri kontrolleri çok büyük önem taşır.
Gebelikte ortaya çıkan diyabet, bebeğin iri olarak doğmasına neden olabilir. Annenin kan şekerinin yüksek olması nedeniyle bebeğin pankreası da daha fazla insülin üretir. Bu da bebeğin yağlanmasına ve sonuçta da iri olarak dünyaya gelmesine neden olur. Bu durumda doğumu sezaryen olarak gerçekleştirilmesi zorunlu hale gelebilir. Bebekte doğumdan sonra kan şeker düşüklüğü yaşanabilir. Kan şekeri düşmesine bağlı konvulsiyonlara bu bebeklerde sık rastlanır. Bu nedenle bebeğin kan şekerinin düzenli ölçmek gerekir. Ayrıca bu bebeklerde kan kalsiyum ve magnezyum seviyesi düşük olabileceğinden bu yönden de kontrol edilmeleri gerekir.
Gebelikte Diyabet Takibinde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar?
Gebelik diyabetinde takip iki yönlüdür. Birincisi annenin kan şekerinin ayarlanması, ikincisi kadın doğum uzmanı tarafından bebeğin gelişiminin incelenmesidir. Diyabet takibinin en önemli noktası ise kan şekeri değerlerinin normal seviyelerde kalmasının sağlanmasıdır.
Düzenli yapılacak kan şekeri ölçümlerinde kan şekeri değerinin 60-120mg/l arasında tutulması sağlanmalıdır. Açlık, tokluk 1.saat ve tokluk 2.saat olmak üzere kan şekeri ölçülmelidir.
Ayrıca akşam yemek öncesi ve gece 22.30’da (bazen gece 03-04.00’te) kan şekeri ölçülerek takibi sağlanmalıdır. Yapılan bu ölçümlerde, açlık kan şekeri 95 mg/dl ve altında, tokluk 1. saat kan şekeri 140 mg/dl ve altında, tokluk 2. saat kan şekeri ise 120 mg/dl ve altında olmalıdır. Ayrıca zaman zaman idrarda keton ölçümünün de yapılması önemlidir. İdrarda keton diyabet açısından önemli bir belirteçtir.
Diyabetli Kadınlar Hamilelik Sırasında Nelere Dikkat Etmeli?
Şeker hastalığı teşhisi ile izlenen anne adaylarının, gebelik öncesi değerlendirilmeleri çok önemlidir. Eğer fazla kilolu ya da obez iseniz, gebelik öncesinde kilo vermeniz ve şekerinizin dengelenmesi önem taşır. Bu, hamileliğinizi daha rahat geçirmenizi sağlayacak ve doğumu da kolaylaştıracaktır.
Dengeli beslenme alışkanlıklarını edinmek ve egzersiz hamilelikte çok önemlidir. Hamilelerin haftanın 4-5 günü yürüyüş yapmalarını öneriyoruz. Düzenli egzersiz kan şekerini düşürür ve tansiyonu dengeler.
Gebelikte Diyabet Hastalığının Takibi ve Kontrolü Nasıl Olmalıdır?
Gebelikte şeker hastalığını iki gruba ayırabiliriz. Daha önceden şeker hastası olduğu bilinen kadınlar ve 24-28. haftalar arası şeker tarama testleri ile saptadığımız gebeliğe bağlı şeker hastalığı olan kadınlar.
İki şeker hastalığının da gebelikte tanısı ve takibi oldukça önemlidir. Daha önceden şeker hastalığı olduğu bilinen kadınlarda özellikle ilk 3 ayda şeker düzeylerinin yeterli olarak kontrol altına alınması önemlidir.
Gebelikte diyabet yaşayan kadınların bebeklerinde komplikasyonlar oluşabilir. En sık karşımıza çıkanlar beyin omurilik sisteminde oluşan yapısal anomaliler ve kalpte oluşan yapısal anomalilerdir. Bunlar ciddi sorunlardır. Bu nedenle gebeliğin erken dönemlerinde hatta gebe kalmadan önce şeker hastası olduğu bilinen olgularda şeker düzeylerinin düzgün şekilde ayarlanması gerekir.
İkinci gruptaki hastalarda ise yani gebelikte şeker hastalığı saptanan hastalarda yine çok önemlidir. Özellikle bu grupta aşırı iri bebek gelişimi anne karnında suyun aşırı artması ve bunun tetiklediği erken doğum karşımıza çıkan sorunlar arasındadır.
Ayrıca şeker hastalığı olduğu bilinen kadınlarda bebek doğar doğmaz kan şekerlerinde ciddi düşmelerle karşılaşabiliyoruz. Bu durum bebeğin hayatını tehdit edebilir. Bu nedenle şeker hastalığı üzerinde durulması gereken ve gerekli önlemlerin alınması gereken bir rahatsızlıktır.
Gebelikte Kan Şekeri Kontrolü
- Gebelikte tokluk kan şekeri
- Hamilelikte tokluk kan şekeri kaç olmalı: Yemekten 2 saat sonra <120 mg/dl olmalıdır.
- Gebelikte açlık kan şekeri
- Hamilelikte açlık şekeri kaç olmalı: Kahvaltıdan önce: 60-90 mg/dl
- Öğle ve akşam yemeği öncesi: 60-105 mg/dl şeklinde olmalıdır.
Hamilelik Diyabetinde Beslenme ve Egzersiz
Gebelik süresince 9-12 kg alınması uygundur. Eğer gebeliğe fazla kilo ile başlandıysa 7– 8 kg, çok düşük kilo ile başlandıysa ise 15-17 kg ağırlık kazanımı normal olarak kabul edilir.
Egzersiz ve hareketli bir yaşam, tüm diyabetliler için büyük önem taşır. Çünkü egzersiz kan şekeri düşürmeye yardımcı olabildiği gibi kan şekeri kontrolünün sağlanmasında da destek olur.
Gebe kadınların haftanın 4-5 günü yürüyüş yapmalarını öneriyoruz. Yürüyüş dışında aerobik egzersizler de yine her gün 45 dakika olarak yapılabilir.
Gebelikte beslenme çok önemli olmakla birlikte diyabet hastası için bu önem daha da artar. Beslenmede, daha çok sebze, tam tahıllar, kuru baklagiller, posalı gıdalar tercih edilmelidir. Zeytinyağı, tam buğday ekmeği, yağsız yoğurt ve yağsız süt tüketmeye özen gösterilmelidir. Margarin tüketilmemeli ve karbonhidrat alımı sınırlanmalıdır. Karbonhidratlar günlük alınan toplam kalorinin %40’ını aşmamalıdır.
Bir başka önemli nokta da tansiyon değerleridir. Bu nedenle düzenli tansiyon ölçümü ve takibi yapılmalı ve büyük tansiyonun 140’ı, küçük tansiyonun ise 90’ı geçmesi durumunda doktorunuza başvurmanız gerekir.
Gebelik Diyabetinde İnsülin Tedavisi Ne Zaman ve Nasıl Yapılır?
Açlık kan şekeri diyete rağmen 105mg/dl’yi geçerse ve tokluk 2 saat 120 mg/dl’yi geçerse insülin tedavisine geçmek gerekebilir. İnsülin başlanan gebeler evde kan şeker ölçümü yaparak takip yapmak zorundadır. İnsülin günde 2 kez yapılabildiği gibi 4 kez de yapılabilir. Buna sizi takip eden hekiminiz karar verir ve sizin için en uygun ve uyum sağlayabileceğiniz bir metodu önerir. Plasentadan geçtikleri için, oral antidiyabetikler gebelikte kullanılmaz.
Gebelik Şekeri Anne ve Bebek için Hangi Risklere Neden Olur?
Gebelik şekeri, %3 oranında görülmekle beraber, bu annelerin %10’u ilerde şeker hastası olabilir. Bebekte ise şeker hastalığı gelişmez. Ancak tekrar vurgulamak gerekirse anne adayında ilerde şeker hastalığı gelişme riski ilk 10-15 yıl içinde fazladır. Bu nedenle 6 ayda bir açlık ve tokluk kan şekerine baktırılmalıdır.
Gebelikte şeker hastalığı çıkan kadınlarda kan şekeri genellikle 24. haftada çıktığından çocuklarda anomali olmaz. Bebeğin organ anomalileri ancak ilk 3 ayda kan şekeri yüksek ise olabilir. Eğer gebelik öncesi şeker hastalığı varsa bu kadınlarda kan şekeri kontrolü büyük önem taşır.
Gebelik Şekeri, Bebek Açısından Aşağıdaki Riskleri Taşır
- HbA1c gebeliğin ilk aylarında 8’in üzerinde ise düşük riski 3 kat artar.
- Diyabetik kadınların çocuklarında engelli oranı %8-13, şeker hastası olmayan kadınlarda %2-4’tür. HbA1c ne kadar yüksek ise engelli çocuk oranı o oranda artar.
- Kan şekeri > 250mg/dl ise erken doğum riski artar.
- Gebeliğin ikinci yarısında yüksek kan şekerleri iri bebek, bebekte zor solunum, bebekte şeker düşüklüğü, sarılık, polisitemi, kalsiyum düşüklüğü ve doğumsal kalp problemlerine neden olur.
Doğum ve Sonrası
Gebelikte diyabet tanısı almış anne adayları normal doğum yapabilir. Ancak burada kararı vermede çocuğun durumu etkendir. Doğum genellikle 38. haftada yapılır ve doğum sırasında kan şekeri yüksekse serum ile insülin verilir. Düzenli takip ve kontrollerle de sağlıklı bebekler dünyaya getirmek mümkündür.
Doğum sonrasında da annenin beslenmesinin gebelikte olduğu gibi devam etmesi gerekir. Kan şekeri değerleri kendiliğinden düzeldiğinde insülin tedavisi kesilebilir. Bu nedenle doğumun gerçekleştiği gün ve sonrasında kan şekeri ölçümlerinin düzenli olarak yapılmaya devam etmesi gerekir. Eğer doğum sonrası şeker normal ise doğumdan 1-2 ay sonra yine kan şekeri ölçümü yapılmalıdır.
Gebeliğinde şekeri yükselen tüm kadınlarda daha sonraki yıllarda diyabet gelişme riski yüksek (%10) olduğu için düzenli egzersiz ve kilo kontrolü yanında sağlıklı beslenmelerine de dikkat etmeleri gerekir. Ayrıca 6 ayda bir açlık ve tokluk kan şekeri ölçmekte de fayda vardır. Daha sonra tekrar gebe kalacaklarsa önceden takip ve kontrolleri çok önemlidir.
Kilo kadar önemli bir başka faktör de yağın vücutta daha çok nerede toplandığıdır. Kilosu normal bile olsa, bel çevresi 88 cm’yi aşan kadınlar çok risklidir. Bel çevresi 80 cm’yi aşan kadınlar daha dikkatli olmalıdır. Kişiye özel kilo kontrolü, dengeli ve doğru beslenme ve egzersiz programıyla beraber yaşam biçimi değişikliği sayesinde, şeker hastalığı kontrol edilebilir.
