Kadınlarda sağlıklı bir üreme sistemine sahip olmak hem kişinin vücut sağlığı hem de doğurganlığı açısından son derece büyük önem taşımaktadır. Öyle ki üreme sisteminde ortaya çıkabilecek bir takım sağlık problemleri gebeliğin doğal yollarla oluşmasını engelleyebileceği gibi hayati tehlike oluşturacak seviyelere kadar gelebilmektedir. Kadın üreme sistemi birçok organın ve sistemin bir arada ve uyum içerisinde çalışması ile görevlerini yerine getirebilen son derece karmaşık ve hassas bir yapıya sahiptir. Bilim insanları için son derece merak uyandırıcı konulardan biri olan kadın üreme sistemi ile ilgili uzun yıllar boyunca araştırmalar yapılmış ve bu hassas sistem ile ilgili birçok önemli bilgi elde edilmiştir. Bu araştırmalar kadın üreme sisteminin nasıl çalıştığını anlamanın yanı sıra kadın hastalıkları adı verilen kadın üreme sisteminde ortaya çıkan sağlık problemlerinin belirlenmesi, anlaşılması ve tedavisi için de son derece büyük önem taşımaktadır. Kadınlarda özellikle ergenlik dönemine girilmesi ve üreme çağının başlamasıyla birlikte birçok faktörün bir araya gelmesi ile çalışan kadın üreme sisteminde bazı sağlık problemleri ortaya çıkabilmektedir. Son zamanlarda görülme oranı giderek artan kadın hastalıklarından biri ise polikistik over sendromudur. Yapılan son araştırmalara göre polikistik over sendromu dünya genelinde üreme çağındaki kadınların %10’unda görülen kadın hastalıklarından biridir. Ayrıca yine yapılan bir diğer araştırmaya göre her 5 kadından 1’i hastaneye başvurduğu şikayetler sonucunda polikistik over sendromu tanısı almaktadır. Polikistik over sendromu ile ilgili en önemli konu ise görülme oranı her geçen gün artan hastalığın kadınlarda infertilite yani kısırlığa neden olan hastalıklar arasında yer almasıdır. Bütün bunlar göz önüne alındığında ise polikistik over sendromu günümüzde özellikle kadınlar tarafından en çok merak edilen ve araştırılan kadın hastalıkları arasında ilk sıralarda yer almaktadır.
Yazımızda ise polikistik over sendromu hakkında bilgi sahibi olmanızı ve bilinçlenmenizi sağlayacak polikistik over sendromu nedir, belirtileri nelerdir, neden olur, tanı yöntemleri, tedavi seçenekleri, polikistik over sendromunda hamilelik ve tüp bebek tedavisi konuları hakkında detaylı bilgiler vermeye çalışacağız.
Polikistik Over Nedir?
Kadın üreme sistemi son derece hassas ve karmaşık bir yapıya sahiptir. Aynı zamanda yumurtlama, gebelik oluşumu, gebeliğin devamı ve doğum gibi son derece önemli görevleri bulunmaktadır. Kadın üreme sisteminin bütün bu görevlerini yerine getirebilmesi için ise kadın vücudunda bulunan üreme organlarının ve hormonların bir arada çalışması gerekmektedir. Eğer bu organlarda ya da bu organların sağlıklı bir şekilde çalışmasını sağlayan hormonlarda herhangi bir sorun ortaya çıkar ise bu durum üreme sistemi sağlığını direkt olumsuz olarak etkileyecektir. Son zamanlarda görülme oranı her geçen gün artan polikistik over sendromu da kadın üreme sisteminde etkili olan hormonlara bağlı olarak ortaya çıkan bir çeşit endokrin yani hormon hastalıklarından biridir. Görülme oranı her geçen gün artarken aynı zamanda en çok merak edilen ve araştırılan kadın hastalıkları arasında yer almaktadır. Polikistik over sendromu ile ilgili en çok aratılan soruların başında ise polikistik over sendromu nedir sorusu gelmektedir.
Polikistik over sendromu en basit tanımı ile yumurtalıklarda iyi huylu, küçük ve çok sayıda kist oluşumu olarak tanımlanmaktadır. Genel olarak bakıldığında ise kadınlarda özellikle doğurganlığı ve hamilelik sürecini olumsuz olarak etkilediği bilinmektedir. Söz konusu kistik oluşumlar her ne kadar iyi huylu olsalar da sağlıklı bir üreme sistemine ait değildirler. Bu yüzden üreme sisteminin olağan yapısını bozarak, görevlerini yerine getirmesini olumsuz olarak etkilerler. Söz konusu kistler yumurtalıklarda olduğu için kişinin yumurtlama düzeni bozulmaya başlar. Bunun sonucunda ise kişinin doğal yollar ile bebek sahibi olma olasılığı hastalık ilerledikçe düşer. Ayrıca polikistik over sendromuna sahip kişilerde hormon üretimi de etkilenir ve vücuttaki hormon dengelerinde bozulmalar meydana gelir. Bu durum ise kişinin hormonal yapısını etkileyerek vücudunda tüylenmelere ya da sivilce oluşumuna neden olabilmektedir. Kısacası polikistik over sendromu birçok anlamda kişiyi olumsuz olarak etkileyen infertilite yani kısırlığın yanı sıra dış görünüşü de etkileyerek kişiyi psikolojik anlamda olumsuz olarak etkileyebilen ciddi kadın hastalıklardan biridir.
Polikistik Over Belirtileri Nelerdir?
Polikistik over sendromunun kadınlarda en sık karşılaşılan kadın hastalıklardan biri olması özellikle adet dönemi ile ilgili düzensizlikler yaşayan kadınları tedirgin etmektedir. Bu yüzden polikistik over sendromu ile ilgili en çok merak edilen sorulardan biri de belirtileri nelerdir sorusudur. Ancak öncelikle şunu bilmek gerekir ki polikistik over sendromu hastalığın başlangıç döneminde kişide belirtilere neden olmayabilir. Ayrıca yapılan araştırmalara göre hastalık kadınlarda genellikle ergenlik çağında fark edilmektedir. Özellikle 13 – 19 yaş aralığındaki genç kızlarda ilk belirtiler ortaya çıkmaktadır. Bunun nedeni ise üreme çağının ergenlik dönemi ile başlaması olarak gösterilebilir. Ergenlik çağında yumurtalıklar ve hipofiz bezi, progesteron ve östrojen hormonları salgılanır. Bu hormonların etkisiyle ise genç kızın vücudunda fiziksel değişimlerin yanı sıra en önemlisi artık yumurtlama dönemi de başlamaktadır. Ergenliğin ilk üç yılında görülen adet düzensizlikleri normal kabul edilmektedir. Çünkü üreme sistemin sağlıklı bir şekilde çalışmasını sağlayan organların ve hormonların tam olarak sistemi oturttuğu düşünülmektedir. Ancak bu adet dönemi düzensizliklerine erkek tipi tüylenme, aşırı kilo alma ya da aşırı sivilce oluşumu eşlik ediyor ise duruma polikistik over sendromu şüphesi ile yaklaşılır.
Yapılan araştırmalar her ne kadar polikistik over sendromunun 13-19 yaş aralığındaki genç kızlarda ortaya çıktığını gösterse de bu durum ilerleyen yaşlarda da ortaya çıkabilmektedir. Her iki durumda da hormon seviyelerinin dengesini yitirmesine bağlı olarak adet düzensizliğinin yanı sıra belirti olarak kabul edilen başka durumlar da bulunmaktadır. Bütün söz konusu durumları ise polikistik over sendromu belirtileri olarak şu şekilde sıralayabiliriz:
- En sık görülen belirtilerin başında adet düzensizliği gelmektedir. Olması gerekenden daha geç, daha erken adet olmak. Hatta bazı durumlarda hiç adet kanamasının olmaması,
- Nedeni belirlenemeyen kilo artışı,
- Birden fazla tekrarlayan düşük ile sonuçlanan doğum,
- Kanda bulunan androjen hormonu seviyesinin normal olarak kabul edilen değerden daha yüksek olması,
- Erkek tüylenmesi adı verilen, özellikle kol, bacak, sırt ve karın bölgesinde artan ya da yayılan tüylenmeler,
- Yüz ve sırt bölgesinde olağan dışı sivilcelenme ve bu sivilcelerin son derece zor tedavi olması,
- Ses kalınlaşması,
- Anksiyete, kaygı bozuklukları ya da depresyon,
- İnsülin direnci, diyabet (şeker hastalığı),
- Uyku apnesi,
- Yüksek tansiyon,
- Kilo vermek istemek ancak zorlanmak,
- İnfertilite (kısırlık)
Sıraladığımız bu belirtiler polikistik over sendromunun en sık karşılaşılan belirtileri arasında yer almaktadır. Ancak hastada görülen belirtiler hastalığın şiddetine göre ya da kişinin sağlık durumuna göre kişiden kişiye değişkenlik gösterebilmektedir. Her halükarda bu belirtilerden biri veya birkaçı söz konusu ise kişi polikistik over sendromu şüphesi ile en kısa zamanda konusunda uzman bir kadın hastalıkları ve doğum doktoruna başvurmalıdır.
Polikistik Over Neden Olur?
Özellikle polikistik over sendromu tanısı alan kadınların en çok merak ettikleri sorulardan biri de polikistik over sendromu neden olur sorusudur. Bilim insanları hastalığın neden ortaya çıktığına dair önemli araştırmalar yapmalarına rağmen kesin olarak belirli bir neden belirlenememiştir. Sağlıklı üreme sistemine sahip olan kadınlarda yumurtalıklardan progesteron ve östrojen hormonları salgılanmaktadır. Üreme sisteminde son derece önemli görevlere sahip olan bu hormonlar kadınlarda yumurtlama döngüsünün düzenli bir şekilde devam etmesini sağlamaktadır. Ayrıca yumurtalıklar az miktarda da olsa erkeklik hormonu olarak da bilinen androjen hormonu da salgılamaktadır. Beyinden salgılanan ‘folikül uyaran hormon’ (FSH) ve ‘luteinizan hormon’ (LH) ‘da yine yumurtlamanın gerçekleşmesini sağlayan önemli diğer hormonlardır. Polikistik over sendromunda ise yumurtalıklarda yer alan kistik yapılar yumurtalıkların işlevini etkileyerek olması gereken şekilde görevini yerine getirmesini engeller. Bu yüzden yumurtlamada rol oynayan hormonların seviyesinde dengesizlikler oluşmaya başlar. Özellikle progesteron ve östrojen hormon seviyelerinde düşüş yaşanırken buna karşılık olarak erkeklik hormon yani androjen hormonlarda ise üretim artmaktadır. Bu durum ise hastalıkla birlikte ortaya çıkan birçok semptomun en önemli nedenidir.
Polikistik over sendromuna sahip olan kadınların üreme sistemine etki eden kadınların hormon seviyelerinde bu değişiklikler meydana gelirken hastalığın nedeni tam olarak bilinmese de bazı risk faktörleri olduğu düşünülmektedir. Bunlardan kısaca bahsedecek olursak ilk sırada genetik yatkınlık gelmektedir. Bilim insanlarına göre ailesinde daha önce polikistik over sendromu öyküsü bulunan kadınların hastalığa yatkınlığı diğer kadınlara göre daha fazladır. Ancak yine de genetik yatkınlığa dair kesin bir veri bulunmamaktadır. Bir diğer önemli risk faktörü ise son zamanlarda giderek artan obezite hastalığıdır. Obezitede yaşanan aşırı kilo alımı beraberinde insülin direncini de getirmektedir. Kanda bulunan insülin seviyesinin artması ise androjen hormonu sentezinin artmasına neden olarak cinsiyet hormonlarının dengesini bozmaktadır. Bunun sonucunda ise yumurtlama ve adet düzensizliği yaşanmakta, hastalığa neden olan kistlerin oluşumu ortaya çıkmaktadır. Ayrıca bilim insanları çeşitli kimyasallara maruz kalmanın da birçok hastalığın yanı sıra polikistik over sendromuna da neden olduğunu düşünmektedir.
Polikistik Over Tanı Yöntemleri Nelerdir?
Eğer bir kadında polikistik over sendromu belirtileri olarak kabul edilen durumlardan biri veya birkaçı söz konusu ise kişiye polistik over sendromu şüphesi ile yaklaşılır. Hastalığın kesin tanısı için ise farklı yöntemler bulunmaktadır. Ancak genel olarak bakıldığında bu tanı yöntemlerinin başında konusunda uzman bir kadın hastalıkları ve doğum doktoru tarafından gerçekleştirilen jinekolojik muayene ve ultrason görüntüleme gelmektedir. Ayrıca hastanın öyküsü dinlenerek hangi belirtilere sahip olduğu da hastalığın şiddetini anlayabilmek açısından adet kanamalarının kesilmesi, erkeksi tüylenme, ses kalınlaşması ya da bunlara eşlik eden aşırı kilo alımı gibi durumlar değerlendirmeye alınır. Bunların yanı sıra bazı durumlarda hastalık başka diğer hastalıklara da bağlı olarak ortaya çıkabildiği için ya da başka hastalıklara neden olabileceği için hastadan kan, şeker ve tansiyon testleri de istenebilmektedir. Hastalığın asıl tanısını koymaya yardımcı olan tanı yöntemi ise kanda bulunan hormon seviyelerinin ölçülmesini sağlayan kan testleridir. Adet döneminin 3. gününde gerçekleştirilen test ile kandaki hormon seviyeleri ölçülür. Bu testlerde yumurtlama döngüsünü düzenleyen LH ve FSH hormonu seviyeleri olması gereken değerlerin dışında ise kadınlık hormonu olarak da bilinen östrojen hormonu normal değerlerin altında ise son olarak androjen hormon seviyesi de normalden yüksek ise polikistik over sendromu söz konusudur.
Ayrıca tanı yöntemlerinden biri olarak ultrason görüntülemesi de kesin tanı açısından son derece önemlidir. Eğer kişide önemli olarak kabul edilen belirtilerden en az iki tanesi mevcut ise kesin tanı için direkt olarak ultrason görüntülemesine başvurulabilir. Ancak ultrason görüntülemesi ile kesin tanı konulabilmesi için hastanın yumurtalık bölgesinde en az 9 mm büyüklüğüne sahip birden fazla kistik yapı saptanması gerekmektedir. Ayrıca ultrason görüntülemesine androjen testi de eklenmektedir. Eğer yapılan testte de androjen seviyesi normal olarak kabul edilen değerin üstünde ise hastalığın tanısı kesin olarak konulur.
Polikistik Over Tedavi Seçenekleri
Polikistik over sendromunda kesin bir tedavi yöntemi bulunmamakla birlikte kişiye göre tedavi yöntemleri değişkenlik gösterebilmektedir. Ancak uygulanacak olan tedavi yönteminin belirlenebilmesi için konusunda uzman bir kadın hastalıkları ve doğum doktoru ile bir endokrin uzmanı birlikte çalışmalıdır. Ayrıca hastalığın tedavisi ile ilgili tedavi planlaması yapılırken hastalığa bağlı olarak ortaya çıkan bazı durumların ortadan kaldırılmasına yönelik başka tedavilere de ihtiyaç duyulabilmektedir. Genel olarak tedavi seçeneklerine bakacak olursak ise öncelikle olarak uygulanan tedavi kanda olması gerekenden daha yüksek oranda bulunan androjen hormonları dengelemeye yöneliktir. Kullanılan hormon içerikli ilaçlar ile androjen hormon seviyesi düşürülmeye çalışılır. Bunun yanı sıra uygulanan bir diğer tedavi seçeneği ise diyetisyen eşliğinde ideal kiloya kavuşmaktır. Aşırı kilo alımı ve obeziteyle birlikte ortaya çıkan insülin direncinin hastalığın en önemli nedenlerinden biri olduğu düşünülmektedir. Bu yüzden tedavi planlaması yapılırken mutlaka konusunda uzman bir diyetisyen tarafından kişiye özel bir diyet listesi de hazırlanır. Kişinin sağlıklı bir şekilde kilo vermesi ve insülin direncinin azalması hedeflenir. Böylelikle insülin direncinin neden olduğu hormonal dengesizliklerin de ortadan kalkması beklenir.
Polikistik over sendromunda hormon dengesizliklerine bağlı olarak ortaya çıkan adet düzensizliği, erkeksi tüylenme ve yoğun sivilce oluşumu gibi durumlar için ise doğum kontrol haplarından faydalanılmaktadır. Doğum kontrol hapı kullanımı aynı zamanda hormonal dengesizliklerin neden olabileceği rahim içi dokusunun kalınlaşması gibi durumların da önüne geçebilmek açısından son derece fayda sağlanmaktadır. Yine ortaya çıkan cilt ve saç problemleri için ise alternatif tedavi yöntemleri bulunmaktadır. Sivilce problemleri için dermatolog gözetiminde sivilce kremleri veya gerekiyorsa ise antibiyotik tedavisi uygulanabilmektedir. En çok yaşanan sorunlardan biri olan saç dökülmesi söz konusu olduğunda ise mineral, vitamin, saç bakımı takviyeleri kullanılabileceği gibi hastanın kendini daha iyi hissetmesi için istenirse saç ekimi uygulaması da yapılabilir. Erkeksi tüylenmeyi engellemenin ve ortadan kaldırmanın en etkili yöntemiyse lazer epilasyondur.
Tedavi seçenekleri arasında en çok merak edilen konulardan biri ise infertilite yani kısırlık söz konusu olduğunda hangi tedavilerin uygulanabileceğidir. Hastalığın şiddetli seyrettiği durumlarda hastanın doğal yollar ile gebe kalması mümkün olmayabilir. Ayrıca hastalığın adet düzenini bozması da yine gebeliğin doğal yollar ile oluşmasındaki en önemli etkenlerden biridir. Ancak günümüzde geliştirilen yardımcı üreme teknikleri sayesinde tanı alan hastalar da bebek sahibi olabilmektedir. Hastaya öncelikle yumurtlamasını ve adet düzenini sağlayacak ilaçlar verilir. Ayrıca bazı durumlarda doktorun kararına göre cerrahi operasyonlar da söz konusu olabilir. Bu tedaviler sonucunda ise hastanın gebe kalma ihtimali %80’lere kadar çıkabilir. En başarılı tedavi yöntemi ise tüp bebek tedavisidir.
Kalem Bebek ekibi olarak bu yazımızda, “polikistik over sendromu” konusu hakkında en çok merak edilen ve araştırılan sorular ile ilgili detaylı bilgiler vermeye çalıştık. Tüp bebek tedavi süreci ve polikistik over sendromu konusunda daha detaylı bilgi alabilmek için buraya tıklayarak internet sitemizi ziyaret edebilir, dilerseniz görüşme için randevu oluşturabilirsiniz.
