Tüp bebek tedavisinde erkek faktörü, sperm sayısında azlık ve şekil bozukluğu olarak görülebilir. Sperm sayısının yüksek oranda az olması ya da menide sperm olmaması ise tüp bebek tedavi sürecini değiştiren bir etkendir. Sperm sayısında düşük rakamlar söz konusu ise mutlaka hormon testleri ve genetik analiz yapılması tavsiye edilir. Hormon düzeylerindeki anormallikler düzeltilerek sperm sayısında düzelmenin sağlanması mümkündür. Sperm yokluğu söz konusu ise yumurta toplama gününde spermler testislerden biyopsi yöntemiyle alınabilir. Tüp bebek erkek faktörü son derece önemli bir etkendir ve düzeltilebilir nedenlere sahip olan baba adaylarına uygulanacak olan tedaviler ile başarı oranın artması da muhtemeldir.
Bu yazımızda ise tüp bebek erkek faktörü, erkek faktöründe infertilite nedenleri, erkek faktöründe infertilite tanısı ve tüp bebek tedavisinde erkek faktörüne yönelik yöntemlerle ilgili bilgi sahibi olmanızı sağlayacak detaylı bilgiler vermeye çalışacağız.
Erkek Faktöründe İnfertilite Nedenleri Nelerdir?
Erkekte infertilite, testiste sperm üretiminin yetersiz olması, üretilen spermlerin yetersiz kalması, spermlerin vücut içinde taşınmasını sağlayan yollarda tıkanıklık olması gibi nedenler ile oluşabilmektedir. Kronik hastalıklar ve endokrin bozukluklar, genetik sorunlar, doğumsal problemler, geçirilen enfeksiyonlar, travma, varikosel ve cerrahi operasyonlar da infertiliteye neden olabilir. Genel olarak tüp bebek erkek faktöründe infertilite nedenleri, detaylarıyla şu şekildedir:
Oligospermi ve Azospermi
Ejakülatta (meninin dışarı atılması/boşalma) çok az sperm bulunması veya hiç sperm bulunmaması durumudur. Bu duruma ise testiste sperm üretiminin olmaması, taşıyıcı kanalların gelişmemesi neden olabilir. Bunun yanı sıra genetik hastalıklar, enfeksiyon, travma, kemoterapi, radyoterapi ya da kistik fibrozis hastalığı da bu tıkanıklığı neden olan etkenler arasında yer almaktadır.
Azospermisi ya da şiddetli oligospermisi olan erkeklerde FSH, LH, testosteron gibi bazı hormon testleri, genetik analizler ve ejakülatuar kanalların görüntüleme yöntemleri ile değerlendirilmesi önemli role sahiptir.
Varikosel
Testisleri boşaltan damarlardaki şişlik ve varis benzeri oluşumlar varikosel olarak tanımlanmaktadır. Nedeni tam olarak bilinmese de testiküler bölgede ısı regülasyonunun (ısı dengesinin) bozuk olması ile ilişkili olabileceği tahmin edilmektedir. Üroloji uzmanının yapacağı değerlendirme ve skrotal doppler ultrasonografiyle tanı konması mümkündür. Sperm sayı ve fonksiyonunda düzelme ancak cerrahi müdahale ile sağlanabilmektedir.
Sperm morfolojisi bozukluğu (Teratospermi)
Anormal sperm morfolojisi olan teratospermi, meni örneğindeki spermlerin birçoğunun düzensiz şekle sahip olması durumudur. Sperm morfolojisi, spermin yumurtayı dölleme yeteneğini etkilediği için doğurganlıkta çok önemli bir etkendir.
Genel olarak sperm morfolojisi, sperm hücrelerinin boyutunu ve şeklini ifade etmektedir. Normal spermin tanımlanmış oval bir başı ve hareketi sağlayan uzun bir kuyruğu vardır. Teratospermide spermin birden fazla kuyruğu, düzensiz kafa şekli ya da işlevlerini etkileyen diğer yapısal anormallikler görülebilmektedir.
Erkek Faktöründe İnfertilite Tanısı Nasıl Konulur?
Erkek üreme sisteminde sperm üretimi son derece önemlidir. Sperm üretimi ve olgunlaşması yaklaşık olarak 74 günlük bir süreci kapsamaktadır. Ejakülasyon sırasında vücut dışına atılan meni, testislerdeki farklı salgı bezleri tarafından üretilmektedir. Meninin içeriğindeki her mililitrede 15 milyondan daha fazla sperm hücresi bulunmalıdır. Ayrıca sperm sayısı, şekli ve hareket kabiliyeti gibi kriterler yönüyle üremeye elverişli olması gereken yapıda olmalıdır.
İnfertilite tanısı için tam teşekküllü bir muayene gerekir. Bu süreçte doktor, kişiyi detaylı olarak sorgulayarak ve muayene etmelidir. İnfertilite tanısı için çiftlerden her ikisinin de doktora başvurması gerekir. Bu sayede çiftin anamnezi doğru bir şekilde alınabilecektir. İnfertilite tanısı, kadın ve erkeklerde farklı tetkikler gerektiren bir sürece sahiptir. Erkek için öncelikle fizik muayene yapılması gerekir. Bu kapsamda penis ve testisler muayene edilir. Varikosel varlığı araştırılır ve memelerde büyüme (Jinekomasti) olup olmadığı dahi kontrol edilir. Hormonal nedenler olup olmamasını anlamak adına vücut tüyleri incelenir.
Muayenenin ardından kişinin 3 ila 5 gün kadar cinsel perhiz yapması talep edilir. Bu sürenin ardından kişiye spermiogram (sperm testi) uygulanır. Böylece meni içeriğindeki sperm hücrelerinin üreme kabiliyeti detaylı şekilde incelenir. Tahlil sonucuna bağlı olarak kişiye infertilite tanısı konur. İnfertilite nedenini belirlemeye yardımcı olmak için ek testler istenebilir. Bu testler aşağıdaki gibidir:
Skrotal ultrason: Bu ultrason seçeneği, doktorunuzun testislerde varikosel veya başka bir problemler olup olmadığını anlamasına olanak tanır.
Transrektal ultrason: Doktorunuzun prostatınızı kontrol etmesini ve meni taşıyan tüplerdeki tıkanıklıkları aramasını sağlar.
Hormon testi: Hormonal veya organ sistemlerindeki anormallikler de infertilite durumuna sebep olabilir.
Genetik testler: Sperm konsantrasyonu aşırı derecede düşük ise bunun nedeni genetik bir faktör olabilir. Bir kan testi, Y kromozomunda küçük değişiklikler olup olmadığını ortaya çıkarmaya yardımcı olacaktır.
Özel sperm fonksiyon testleri: Boşalma süreci sonrası spermin ne kadar süre hayatta kaldığını, bir yumurtaya ne oranda nüfuz edebildiğini ve yumurtaya tutunmasında herhangi bir problem olup olmadığını kontrol etmek için çeşitli testler uygulanabilir.
Tüp Bebek Tedavisinde Erkek Faktörüne Yönelik Yöntemler
Tüp bebek tedavisinde erkek faktörüne yönelik yöntemler, detaylarıyla aşağıdaki gibidir:
- In Vitro Fertilizasyon (IVF):
IVF, çiftlerin doğal yollarla çocuk sahibi olamadığı durumlarda uygulanan bir tedavi metodudur. Bu yöntem, anne adayının yumurtalıklarının uyarılması ve olgunlaşan yumurtaların toplanmasıyla başlar. Toplanan yumurtalar laboratuvar ortamında baba adayından alınan sperm hücreleriyle döllendirilir. Oluşan embriyolar, gelişmeleri için birkaç gün laboratuvarda bekledikten sonra anne adayının rahmine yerleştirilir.
- Mikroenjeksiyon (ICSI):
Yumurtanın içine spermin enjekte edilmesi ile işlem sonucunda döllenmenin sağlanması işlemi mikroenjeksiyon (intrasitoplazmik sperm enjeksiyonu/ICSI) olarak tanımlanır. Bu tedavi yöntemi, olgun yumurtaların belirli işlemlerden geçmesinin ardından mikroenjeksiyon işlemine hazırlanma süreci ile devam eder.
Mikroenjeksiyon yönteminin ikinci aşamasında; sperm, mikroskop altında yumurta hücresinin içine enjekte edilmektedir İşlemden 17-18 saat sonra ise döllenme işleminin gerçekleşip gerçekleşmediği kontrol edilir.
- PESA (Perkütan Sperm Aspirasyonu):
Genişlemiş olan tıkalı kanala ya da testis dokusuna bir iğne ile girilerek sperm toplanması işlemine verilen addır. Bu işlemlerden sonra tüp bebek uygulaması yapılacaksa, yumurta toplama işleminden bir süre sonra döllenmenin gerçekleşmesi için yumurtalar spermle özel bir ortamda bir araya getirilir.
PESA’da (Perkütan Sperm Aspirasyonu), sperm, direkt testisin arkasında bulunan ve spermi taşıyan sarmal tüp olan epididimden elde edilir. Prosedür herhangi bir kesi gerektirmediği için cerrahi sperm alma yöntemlerinden daha farklıdır. Bunun yerine spermi aspire etmek için ince bir iğne kullanılmaktadır.
- Mikro TESE:
Mikro TESE, hiç sperm hücresi bulunmayan erkeklerin, mikroskobik operasyon ile testislerinden alınan dokudan sperm elde edilmesi işlemini kapsar. Mikro TESE işlemi genel anestezi altında uygulanır. Testis açılarak, sperm kanalları gözlemlenir ve genişlemiş dolgun sperm kanalları görüntülenerek içerisinden sperm elde edilebilir.
Kalem Bebek ekibi olarak bu yazımızda, “Tüp Bebek Tedavisinde Erkek Faktörü” hakkında en çok merak edilen ve araştırılan konular ile ilgili detaylı bilgiler vermeye çalıştık. Tüp bebek hamilelik süreci, tedavide erkek faktörünün rolü, erkeklerde infertilite çözümleri, dikkat edilmesi gereken adımlar ve süreç boyunca daha detaylı bilgi alabilmek için buraya tıklayarak internet sitemizi ziyaret edebilirsiniz. Dilerseniz görüşmek için web sitemiz üzerinden randevu oluşturabilirsiniz.
