Üreme çağına gelmiş bir çift en az 1 yıl herhangi bir doğum kontrol yöntemi kullanmamasına rağmen bebek sahibi olamaması tıbbi olarak “infertilite” olarak tanımlanmaktadır. Doğal yöntemler ile bebek sahibi olamayan çiftlerin bebek sahibi olmasını sağlayan tüp bebek tedavisi ise uzun yıllardır uygulanan en başarılı tedavi yöntemlerinden biridir. Aslında bir çeşit yardımcı üreme tekniği olan tüp bebek tedavisi; sebebi belirlenemeyen infertilite durumu, kadınlarda fallop tüplerinde tıkanıklık, erkeklerde sperm sayısı azlığı ya da sperm kalite düşüklüğü gibi birçok nedenden dolayı bebek sahibi olamayan çiftlerin çocuk sahibi olmasını sağlamaktadır. Tüp bebek tedavi sürecini düşünen çiftler için tüp bebek tedavi süreci ile ilgili birçok konu merak konusudur. En çok merak edilen ve araştırılan konulardan biri ise tüp bebekte kullanılan ilaçlar konusudur.
Tüp bebek tedavisinde kullanılan ilaçlar aslında tüp bebek tedavi sürecinin en önemli aşamalarından biridir. Tüp bebek tedavisinde kullanılan ilaçlar tedavi amaçlı değil tedavi sürecinin bir parçası olarak kullanılmaktadır. Tedavinin başarılı olabilmesi için kadın üreme sisteminin sağlıklı bir şekilde çalıştığından ve fonksiyonlarını yerine getirdiğinden emin olmak gerekmektedir. Tüp bebek tedavisinde kullanılan ilaçlar ile aslında hedeflenen tam olarak budur. Anne adayının sahip olduğu foliküllerin gelişimini sağlayarak gebelik oluşumu yüksek miktarda yumurta elde etmek, hormon seviyelerini düzenlemek ve embriyo transferi sonrasında embriyonun anne rahmine tutunmasına destek olmaktır. Ayrıca tüp bebek tedavisinde anne adayının kullanması gereken ilaçlar ya da dozları da değişkenlik gösterebilmektedir. Bu yüzden tüp bebek tedavisinde hangi ilacın hangi dozda ve ne kadar süre ile kullanılması gerektiğine tüp bebek tedavisini uygulayan doktor karar vermektedir.
Tüp bebekte Kullanılan İlaçlar Nelerdir?
Tüp bebek tedavisinde farklı amaçlar için kullanılan birçok farklı ilaç çeşidi bulunmaktadır. Bu ilaçların bir kısmı yumurta gelişimi için, bir kısmı gelişen yumurtayı çatlatmak için ve bir kısmı ise embriyo transferinden sonra hormon seviyesini yükseltmek için kullanılmaktadır. Aynı zamanda bu ilaçların bir kısmı ağız yolu ile alınırken bir kısmı ise deri altına enjeksiyon yani iğne yolu ile alınmaktadır. Bu yüzden aslında tüp bebek tedavisinde kullanılan ilaçlar tablet olarak ve iğne olarak iki başlık altında değerlendirilir. Tüp bebek tedavisinde ağızdan alınan ilaçlardan kısaca bahsedecek olursak:
- Yumurtalıkların uyarılması için kullanılan ilaçlar
Tüp bebek tedavisi süreci, ön görüşme, gerekli testler ve muayenelerden sonra regl döneminin 2. veya 3. gününde yumurtalıkların uyarılması ile başlar. Yumurtaların uyarılması için ise yumurta hücrelerini uyaran ve büyümesini sağlayan ilaçlar kullanılır. Tüp bebek tedavisinde yumurtalıkların uyarılması, büyümesi ve gelişmesi için ağızdan alınan ilaçlar ise şunlardır:
- Letrozol: Tüp bebek tedavisinde nadiren kullanılan ilaçlardan biridir. Yumurta gelişiminde sorun yaşanan hastalarda kullanımı tercih edilir. Vücutta östrojen salgısının artarak yumurtalıkların büyümesine yardımcı olur. Özellikle çikolata kisti tedavisinde sıkça kullanılmaktadır.
- Klomifen Sitrat: Tüp bebek tedavisinde kullanılmaya başlanan ilk ilaçtır. Beyinde bulunan hipofiz bezini uyararak FSH yani Follicle Stimulating Hormone olarak bilinen folikül uyarıcı hormonun salgılanmasını arttırarak yumurtaların büyümesini sağlar. FSH hormonu hem inferilite hem de tüp bebek tedavisinde her çiftin mutlaka bilgi sahibi olması gereken hormonlardan biridir.
- Rahim içini embriyo için hazırlayan ilaçlar
Bu başlık altında kullanılan ilaçların kullanım amacı anne adayının rahminin iç tabakasını embriyonun tutunmasını kolaylaştıracak bir hale getirmektir. Bu yüzden de genellikle embriyo transferi sonrası kullanılmaya başlanırlar. Progesteron içeren bu ilaçlar embriyonun rahim içerisinde tutunabilmesini kolaylaştırmanın yanı sıra gelişimi için de son derece önemlidir. Progesteron hormonunun yanı sıra rahim içini embriyo için hazırlamak amacı ile anne adayının folik asit de alması gerekmektedir.
Tüp Bebek Tedavisinde Kullanılan İğneler Nelerdir?
Tüp bebek tedavisinde ağızdan alınan tabletlerin yanı sıra aynı zamanda tüp bebek iğneleri olarak bilinen tüp bebek tedavisinde deri altına enjekte edilen iğneler bulunmaktadır. Tüp bebek tedavisinde kullanılan iğnelerin amacı yumurta gelişimini sağlamak, yumurtaların erken çatlamasını önlemek ve yumurtanın çatlamasını sağlamaktır. Tüp bebek tedavisinde kullanılan iğnelerden kısaca bahsedecek olursak:
- Human Menopozal Gonadotropinler (HMG): Menopoz dönemindeki kadın idrarının saflaştırılması ile elde edilen HMG içerisinde FHS ve LH hormonları bulunmaktadır. Bu hormonlar yumurtalıkların uyarılmasına ve birden fazla yumurta elde edilmesine yardımcı olmaktadır.
- Uriner FSH: Tıpkı HMG’de olduğu gibi menopoz dönemindeki kadınların idrarından elde edilmektedir. Ancak HMG’den farklı olarak içerisinde sadece FHS hormonu bulunmaktadır.
- Rekombinant FSH: Genetik mühendisleri tarafından laboratuvar ortamında üretilen Rekombinant FSH preparatları %100 saf ilaçlardır. Tüp bebek tedavisinde en yaygın olarak kullanılan iğneler arasında yer alır. Kullanım amacı rahimde yumurtalıkların uyarılması ve birden fazla yumurta elde edilmesidir.
- Gonadotropin Relasing Hormon Agonistleri (GnRHa): LH hormonu olgunlaşan yumurtaların çatlamasını sağlayan tüp bebek tedavisi sürecinde takibi son derece önemli hormonlardan biridir. Tüp bebek tedavisinde en yaygın görülen problemlerden biri LH yüksekliğidir. LH yüksekliği yumurtanın olması gerekenden daha erken bir sürede çatlamasına neden olmaktadır. Bu durum ise daha az sayıda ve kalite açısından daha düşük yumurta anlamına gelmektedir. GnRHa iğnesi ise LH hormonunu baskılayarak erken dönemde yükselmesini engelleyen bir iğnedir. Böylece yumurtanın erkenden çatlaması önlenmiş olur.
- GnRH Antagonistleri: Aslında GnRHa ile aynı etkiye sahip bir iğnedir. Ancak kıyaslandığında etki gösterme ve kullanım süresi daha kısadır.
- Human Koryonik Gonadotropini: Halk arasında çatlatma iğnesi olarak bilinen iğne yumurta toplanma işleminden 35-36 saat önce anne adayına yapılmaktadır. İğne enjekte edildikten yaklaşık 36-38 saat sonra folikül çatlayarak yumurtalar salınır. Doğal bir hormon olan LH benzeri bir içeriğe sahip olan çatlatma iğnesi aynı zamanda yumurtanın döllenmeye hazır hale gelmesine de yardımcı olur.
Tüp bebek tedavisinde kullanılan bu iğnelerin tedavinin başarılı olmasında son derece önemli etkisi bulunmaktadır. Bu yüzden doktorun belirlediği iğnelerin yine belirlenen prosedüre uygun olarak kullanılması son derece önemlidir.
Tüp Bebek Tedavisinde İğnelere Ne Zaman Başlanır?
Tüp bebek tedavisi sürecinde kullanılan iğneler ile ilgili en çok merak edilen sorulardan biri de tüp bebek tedavisinde iğnelere ne zaman başlanır sorusudur. Tüp bebek tedavi sürecine öncelikle çiftle ön görüşme, gerekli muayene ve testlerin gerçekleştirilmesi ile başlanır. Sonrasında ise anne adayının regl döneminin 2. veya 3. günü beklenir. Beklenilen gün geldiğinde ise anne adayı doktorun verdiği hormon iğnelerini kullanmaya başlar. İlk aşamada anne adayı 8 ila 10 gün arasında bu iğneleri yaparken bir yandan da doktora düzenli kontrole gitmeye devam eder. Bu kontroller esnasında yumurtaların iğnelere verdiği tepki, gelişimi ve büyümeleri kontrol edilir. Yumurtalar yaklaşık olarak 18-20 mm boyutuna ulaştığında ise anne adayı erken yumurtlamayı önlemek için yumurtaların erken çatlamasını önleyen iğneleri kullanmaya başlar. Bu süreçte yumurta gelişimi için ve yumurtanın çatlamasını önlemek için kullanılan iğneler birlikte kullanılmaktadır. Yumurtalar 18-20 mm boyutuna geldiğinde ise yumurtalar artık çatlatma işlemi için uygundur. Anne adayı çatlatma iğnesini uygular ve sonrasında yumurta toplama aşamasına geçilir.
Tüp Bebek Tedavisinde İlaçların Yan Etkileri
Tedavi amacı ile kullanılan her ilaçta olduğu gibi tüp bebek tedavisinde kullanılan ilaçların ve iğnelerin de yan etkileri olabilmektedir. Tüp bebek tedavisinde kullanılan ilaçların özellikle hormon ağırlıklı olması ise anne adayında etkilerini az ya da çok hissettirebilir. Tüp bebek tedavisinde kullanılan ilaçların yan etkilerine genel olarak bakacak olursak ise şu şekilde sıralayabiliriz:
- İğne yapıldıktan sonra ciltte enjeksiyona bağlı olarak meydana gelene kızarıklık, hafif morarma veya hafif şişlik,
- Baş ağrısı,
- Göğüslerde hassasiyet,
- Ani ruh değişimleri,
- Halsizlik ve yorgunluk,
- Ödem oluşumu,
- Ateş basması,
- Mide bulantısı ve kusma,
- İshal.
Bütün bu yan etkilerin yanı sıra tüp bebek tedavisinde kullanılan ilaçlar iştah açıcı etkiye sahip olabilmektedir. Anca anne adayı, bütün bu yan etkilerin geçici olduğunu unutmamalı ve tedaviye devam etmelidir.
Tüp Bebek Tedavisinde İlaçlar Ne Kadar Süre Kullanılmalıdır?
Tüp bebek tedavisi başladığı andan itibaren kullanılması gereken ilaçların ve iğnelerin süresi değişkenlik gösterebilmektedir. Tüp bebek tedavisi aşamalarına göre bakacak olursak tedaviye öncelikle yumurtalıkların uyarılması ve gelişmesi için kullanılan ilaçlar ve iğneler ile başlanmaktadır. Anne adayının regl döneminin 2. veya 3. günü başlayan bu süreç yaklaşık 8 veya 10 gün sürmektedir. Yumurtalıkların ilaç ve iğneye cevabına göre bu süre daha azalmaz ama ortalama 2-4 gün artabilir. Yumurtaların belirli bir olgunluğa ulaşmasıyla birlikte ise yumurta çatlamasına engel olan iğnelere başlanır. Bu iğnelerin kullanım süresi ise tamamen yumurtaların istenilen olgunluğa ulaşma süresine bağlıdır. Yumurtalar istenilen olgunluğa ulaşınca ise yumurta çatlatma iğnesi yapılmaktadır. Yumurtaların toplanması, döllenmesi ve embriyo transferi sonrasında da iğne kullanımı devam etmektedir. Bu süreçte anne adayı, bebeğin rahme sağlıklı bir şekilde tutunabilmesi için progesteron iğnesi kullanmaktadır. Progesteron içeriğe sahip iğneler genellikle gebeliğin 12. haftasına kadar kullanılmaktadır.
Kalem Bebek ekibi olarak bu yazımızda, “Tüp bebekte kullanılan ilaçlar ” konusu hakkında en çok merak sorular ile ilgili detaylı bilgiler vermeye çalıştık. Tüp bebek tedavi süreci ve tüp bebekte kullanılan ilaçlar hakkında daha detaylı bilgi için buraya tıklayarak internet sitemizi ziyaret edebilirsiniz.
